Mazury, WarmiaWarmia, MazuryWarmia lub Warmija (pruskie Wormjan - czerwona ziemia, warm. Warńija, mazur. Warmzia, łac. Varmia, Warmia, niem. Ermland lub Ermeland) - kraina historyczna w obecnym województwie warmińsko-mazurskim. Nazwę wzięła od pruskiego plemienia Warmów. Barwy historycznej Warmii to czerwień i biel. Powierzchnia Warmii - 4249 km2. Terytorium i wewnętrzny podział administracyjny Warmii do 1772 Terytorium zamieszkiwane przez Warmów znajdowało się nad Zalewem Wiślanym (Równina Warmińska) i sięgało na południe od Braniewa do Lidzbarka Warmińskiego. Prawdopodobnie głownym grodem Warmów była Orneta - w miejscu starego grodziszcza pruskiego Krzyżacy założyli nowe miasto. Na mocy decyzji papieża Innocentego IV z 1243 r. w kraju podbijanym przez Krzyżaków powstały cztery diecezje: chełmińska, pomezańska, warmińska i sambijska. Diecezja warmińska była około trzykrotnie większa od dominium i obejmowała teren po wielkie jeziora mazurskie na wschodzie i Pregołę na północy. Terytorium dominium (państewka) warmińskiego przypominało kształtem trójkąt o nieregularnych bokach ze ściętym wierzchołkiem opierającym się o Zalew Wiślany. W dużym uproszczeniu granice Warmii wyznaczają nad Zalewem Wiślanym Frombork i Braniewo. Od Braniewa granica biegła nieco za Reszel, dalej za Biskupiec, obok Butryn, Gryźlin, Gietrzwałdu, Ornety do Fromborka. Wszystkie wymienione miejscowości znajdują się na terenie Warmii. Granice Warmii ustalono w 1375 r. i przetrwały - z niewielkimi modyfikacjami - do końca jej samodzielności, czyli do zaboru jej przez Prusy w 1772. Pierwszy biskup warmiński Anzelm z części dominium wydzielił trzecią część (środkową) na utrzymanie kapituły katedralnej, na Warmii kapituła katedralna nazywana jest też kapitułą warmińską. Kapituła warmińska utworzona w 1260r., początkowo miała siedzibę w Braniewie, a później we Fromborku. Siedzibą biskupów było początkowo Braniewo w latach 1280-1340, krótko Orneta w latach 1340-1350 i od 1350 Lidzbark Warmiński. Na terenie dominium warmińskiego ukształtował się podział na 10 komornictw (odpowiednik prokuratorii). Na utrzymanie kapituły warmińskiej wyznaczono trzy komornictwa: olsztyńskie (powstało w 1346r.), a pienieżnieńskie i fromborskie powstały w czasie rządów biskupa Henryka Fleminga. W dyspozycji biskupa było ich siedem: braniewskie, orneckie, dobromiejskie, barczewskie, reszelskie, jeziorańskie i lidzbarskie. Prawie wszystkie siedziby komornictw były siedzibami archiprezbiteratów, za wyjątkiem Olsztyna i Barczewa. Warmia w strukturze państwa krzyżackiego i Prus Królewskich Granice diecezji warmińskiej oraz wydzielonego z niej dominium kształtowały się etapami, w miarę zdobywania terenów zamieszkałych przez Prusów. Do zatargów dochodziło między biskupami warmińskimi, a wielkimi mistrzami krzyżackimi jeśli chodziło o granice dominium biskupiego. W sporach tych biskupi musieli ustępować wielkim mistrzom. Spór między biskupem Janem Stryprockiem, a wielkim mistrzem Winrychem von Kniprode rozstrzygał w 1375r. sąd rozjemczy, którego wyrok zatwierdził papież Grzegorz IX. W wyniku tego sporu Warmia utraciła znaczne tereny w okolicach Reszla. Warmia w ramach państwa krzyżackiego posiadała samodzielność gospodarczą i korzystała z ochrony militarnej Zakonu. W czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1409-1411 z terenu Warmii wystawione zostały trzy chorągwie: biskupia, kapitulna i miasta Braniewa. Chorągwiami z terenu Warmii przypuszczalnie dowodzili wójtowie - biskupi i kapitulny. W bitwie pod Grunwaldem z Warmii brało udział około 1000 zbrojnych. Warmia po drugim pokoju toruńskim w 1466 weszła w skład Polski wraz z Prusami Królewskimi. Warmia zachowała pewną autonnomię, a biskupi warmińscy z kapitułą katedralną byli tu wyłącznymi gospodarzami świeckimi. Warmia w tym okresie miała lepsze warunki rozwoju gospodarczego i większą swobodę w zarządzaniu gospodarką niż w okresie krzyżackim. Znalazło to odzwierciedlenie w rozwoju kultury, sztuki i oświaty. Biskupi warmińscy zasiadali w senacie Rzeczpospolitej, a od 1508r. byli także prezesami ziem pruskich. Z tej racji zwoływali sejmiki generalne Prus Królewskich. Warmia po 1772 Warmia po pierwszym rozbiorze Polski włączona została do Królestwa Pruskiego i znalazła się w jego prowincji Prusy Wschodnie. Nastąpiła sekularyzacja Warmii, której terytorium podzielono początkowo na dwa powiaty; braniewski i lidzbarski. Powiaty te należały do rejencji w Królewcu. Warmia ze względu na swoją odrębność wyznaniową długo odróżniała się od pozostałej części Prus. 11 lipca 1920 r. na Warmii odbył się plebiscyt, w którym mieszkańcy mieli się opowiedzieć za przynależnością państwową. Tylko cztery wsie opowiedziały się za Polską. Tradycje katolickie Warmii zachowały się w wyglądzie wsi i miasteczek (np. kapliczki przydrożne) oraz w obyczajach. Historyczna odrębność Warmii została też uszanowana w nazwie województwa warmińsko-mazurskiego. Mazury
Historia
Mieszkańcy Mazur, w odróżnieniu od sąsiedniej Warmii, byli w większości protestantami. Wraz z reformacją narodziła się
odrębność krainy - wiara stała się głównym wyznacznikiem ludności zamieszkującej Prusy. Katolicka Warmia do 1772 r.
wchodziła w skład Polski, pozostała część kraju przeszła na protestantyzm.
Podział Prus Wschodnich w 1945 r. ułatwił określenie granic Mazur. Mazury to dzisiaj polska część dawnych Prus
Wschodnich bez Warmii i Żuław. W zasadzie pokrywa się z terenem zamieszkanym przez jedno z plemion pruskich -
Galindią.
Główne miasta
* Ełk
* Giżycko
* Gołdap
* Kętrzyn
* Mikołajki
* Mrągowo
* Olecko
* Pisz
* Ruciane-Nida
* Szczytno
* Węgorzewo
kontakt: mazury@warmia.net
koty syberyjskie
|